(در دستور کار 21، بخش 18 مصوبات کنفرانس سران زمین در ریو – سا ل 1992- توصیه شده است که تا سال 2000 باید برای همه مردم شهرها در کشورهای جهان روزانه 40 لیتر آب قابل شرب تهیه شود، و تا سال 2025 نیز همه انسانها باید به آب سالم و تصفیه شده دسترسی کامل داشته باشند. تمام فعالیتهای اقتصادی و اجتماعی در توسعه تا حد زیادی به آب سالم (شیرین) بستگی دارد. بنابراین مدیریت منابع آب در کشورها در دهه 1990 و بعد از آن از اهمیت ویژه ای برخوردار است).

در سالیان اخیر در بسیاری کشورها ی در حال توسعه و همسنگ ایران، که با مشکلات و مسائل هماهنگ سازی عرضه و تقاضای آب – مورد نیاز جمعیت و رشد و توسعه اقتصادی- روبرو و مواجه هستند، اقداماتی فراگیر و همبسته در موارد:

تامین و توزیع مایحتاج آب سالم و مصرف درست در بخش های مختلف،

جمع آوری، تصفیه صحیح و استفاده مجد د از ریزشها و آب فاضلابها،

نگهداری، مراقبت و توسعه حوضه های آبریز سطحی و زیرزمینی،

و نیز کنترل و جلوگیری از افزایش جمعیت و مهاجرت به شهرها با بالا بردن سطح آگاهیهای زیستمحیطی و ترغیب مشارکت و همکاریهای عمومی در امور و مسائل آب در جامعه در دستور کار قرار گرفته و در حال اجرا می باشند.

نیازی به تاکید نیست که ایران در شرایط طبیعت نیمه خشک، توزیع نامناسب زما نی و مکانی ریزشهای جوی و پراکندگی و محدود بودن منابع طبیعی آب در جغرافیای گسترده ایران قرار دارد و بنابراین بطور عاجل تدوین و اجرای یک استراتژی (سیاستگذاری و سرمایه گذاری) ملی برای حفاظت پایدار منابع آب در کشور بسیار ضروری واجتناب ناپذیر می نماید. لیکن عدم انجام چنین سیاست و طرح و برنامه های علمی و عملی زیستمحیطی مورد ذکر در ایران، تنها در سایه منافع اقتصادی سیاسی ایدئولوژیک نظام آخوندها قابل توجیه بوده و همانگونه که شاهد آنیم، تاکنون هم عملی نگشته است.

“بسیاری از کشورهای منطقه سالهاست که برای تامین آب مورد نیازبرنامه ریزی کرده و برنامه های خود را با هوشیاری پیش می برند. در یک چنین شرایط حساسی هنوز کشور ما در بخش آب، دارای سیاست مشخص و تعریف شده ای نیست. روش های سنتی برداشت آب هنوز در بسیاری از مناطق در دستور کار قرار دارد. در این سالیان سدهای بزرگ بدون کوچکترین توجیه اقتصادی ساخته می شوند. انتقال آب از مناطق پر آب به مناطق کم آب بدون بررسی های دقیق علمی هم چنان ادامه دارد. برای اینکارخرج دلارهای نفتی حا ل ما بخوانید حا ل آخوندها- را خوش و آینده منابع را مبهم ساخته است. منابع آب همه در حا ل مصرف اند و گویی این منابع تمامی ندارد. اما زنگ خطر به صدا در آمده است. ما در حال عبور از مرز بحران هستیم. دولت….ایران باید با هوشیاری کامل، روش های سنتی و ناپایدار مصرف آب را کنار گذاشته وبه روش های پایدار در این زمینه روی آورد، دکتر جما ل معینی ازمسئولین فصلنامه محیط زیست سازمان حفاظت محیط زیست جمهوری اسلامی و سردبیر کنونی نشریه صلح سبز جبهه سبز ایران، شماره سیزدهم، صفحه 7، پائیز 1383”. “سخن از عبور مرز بحران آب است در حالیکه بنابر اظهارات رسمی مقامات مربوطه رژیم آخوندها، متوسط سرانه مصرف آب در ایران در حدود 15 لیتر در شبانه روز است، رضا امراللهی، قائم مقام وزیر نیرو 22 آذر 82، سایت اطلاعات آماری. “

وضعیت مقادیر منابع آبی در ایران

در حوزه های مدیریت پایدار آب، شناخت مقادیر درست منابع آب و آمارگیری پیوسته آن در محدوده کشور و در مقیاس بین المللی – برای کنترل و موازنه مصرف با وضعیت منابع کلی آب جهانی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. به علاوه، جمع آوری اطلاعات رایانه ای و اندازه گیری منظم و مداوم جریان آب رودخانه ها، سطح آبهای زیرزمینی، بارش، تبخیر و سایر متغیرها از قبیل رطوبت خاک، وضع جنگلها و فضای سبز درشهرها – از نظر ذخیره آبهای زیرزمینی در زمره برنامه سیستم مدیریت علمی آب به شمار میروند. در زمینه آبرسانی شهری و روستا یی نیز موارد استحصال ، ذخیره سازی، تصفیه، انتقال و توزیع آب، و هم چنین تصفیه بهداشتی فاضلابها و برگشت دادن آن به منابع طبیعی خود، از مسائل مبرم و مهم مدیریت آب آشامیدنی در یک کشور به حساب می آیند.

جداول زیر مقدار ذخایر آب در ایران در مقایسه با بیلان ذخایر آب در کره زمین – از منابع معتبر علمی – نشان می دهد.

جدول 2، ذخایر آب در ایران (از کتاب مهندسی محیط زیست جلد اول سال 1371، صفحه 222 تا 225، دکتر مجید عباس پور استاد دانشگاه)

درباره جدولهای فوق باید اضافه کرد که، اصولا مقدار آب در جهان ثابت است. اما، بیلان آبی کره زمین در کتابهای گوناگون بسیار متفاوت ذکر شده است، که اختلاف نظرها در این زمینه، غالبا در مورد میزان آب موجود در رسوبات و سنگها می باشد. بطور تقریبی از مجموع 510 میلیون کیلومتر مربع سطح زمین، حدودا 1/361 میلیون کیلومتر مربع آن را آب پوشانده است. تقریبا 2/97 درصد آبهای کره زمین شور بوده، و 1/2 درصد آن حاوی یخهای مناطق قطبی است و فقط 7/0 درصدش را آبهای شیرین – که شامل ذخایر قابل استفاده و منابع اصلی آبهای آشامیدنی جهان نیز هستند- تشکیل می دهند. سهم ایران از کل منابع آب شیرین جهان، تنها کمتر از 0002/0 درصد می باشد. “حجم بارش سالیانه در ایران 400 میلیارد متر مکعب است. از این میزان 270 میلیارد مکعب دوباره تبخیر شده و در چرخه آب قرار می گیرد و بقیه، یعنی 130 میلیارد متر مکعب به عنوان آبهای تجدیدپذیر به صورت آب های سطحی (92 میلیارد متر مکعب) و آب های زیرزمینی (38 میلیارد متر مکعب) می تواند مورد بهره برداری قرار گیرد، وضعیت منابع آبی ایران، فصلنامه صلح سبز، سال ششم شماره سیزدهم، صفحه 6، پائیز 1383”.

ولیکن در دو دهه گذشته “از بقیه حدود 130 تا 160 میلیارد متر مکعب بارش سالانه، تنها 35 میلیارد متر مکعب به مصرف تغذیه منابع آبی زیرزمینی رسیده و حدود 1/59 میلیارد متر مکعب توسط شبکه ها و کانالهای آبیاری استحصال می شود. ما بقی نیز به صورت کنترل نشده و سیل آسا از دسترس استفاده خارج شده و بیهوده به دریای خزر و خلیج فارس و دریاچه ها و مردابها ی داخلی و کویر سرازیر می باشند، ماهنامه تخصصی سنبله، شماره 77، بهمن و اسفند 1374، و شماره 81 مرداد ماه 1375 صفحه 7 و 8”.

درباره منابع آب زیرزمینی و موارد استحصال آنها باید توجه داشت که بر اساس آمارهای تاکنونی “تا سال 1372 در کشور 35960 چشمه با تخلیه سالانه 10 میلیارد متر مکعب، 28040 رشته قنات با تخلیه 10 میلیارد متر مکعب، چاه نیمه عمیق 187 هزار حلقه با تخلیه 5/11 میلیارد متر مکعب، چاه عمیق 77 هزار حلقه با 5/25 میلیارد متر مکعب وجود داشته که در مجموع میزان آبدهی سالانه آنها 57 میلیارد متر مکعب بوده است، بولتن وضعیت منابع آب کشور، شماره 11، آبان 74”. با این حساب، منابع آب زیرزمینی 57 میلیارد متر مکعب آب مصرفی کشور برای مصارف عمده خانگی، صنعتی و کشاورزی را تامین می کند، که این میزان آب تقریبا برابر با مقدار ریزش بارانی است که هر ساله در حاکمیت آخوندها در ایران بیهوده روانه دریاها و کویر می شود.

البته باید متذکر شد که عوامل آلودگی نیز بیشتر آب باقیمانده منابع را از بین می برد. بنابراین مساله حفاظت کیفی و کمی منابع آب از اولویت زیستمحیطی ویژه ای برخوردار است و مدیریت و فهم علمی لازم، رسیدگیهای همه جانبه و مستمر فنی و تکنیکی – و ضوابط و مقررات حقوقی مربوطه و قابل اجرا- را در این زمینه ضروری می نماید، که استفاده و بهره برداری درست از ریزش و منبعها ی کشور، ایمن سازی، جلوگیری از هرزروی آبهای طبیعی، مهارکردن صحیح رودخانه و سیلابها، توجه به امور زهکشی، ایجاد مخازن لازم و اصولی ذخیره آب، کنترل و توسعه مفید و مناسب شبکه ها و ایجاد تاسیسات مجهز و مدرن آبرسانی مورد نیاز در شهرها و نقاط مختلف کشور، در این زمره اند. اما، به رغم تبلیغات زیاد کارگزاران رژیم آخوندی، متاسفانه طی سالهای اخیر به بهره برداری عملی و موثر همان مقدار منابع نزولات برداشت شده نیز توجه جدی و کافی نشده، و دراین باره مشکلات متعددی وجود دارد که تاکنون لاینحل مانده است.

“از 400 میلیارد متر مکعب بارندگی سالانه کشور، 91 میلیارد متر مکعب آن قابل استفاده است، در صورتی که تمام آبخیزهای کشور اصلاح و آبهای سطحی مهار و آبهای زیرزمینی درست استحصال شوند، وزیر کشاورزی رژیم، روزنامه سلام، 7 اسفند 74”.

“وقتی ما یک سیستم آبرسانی داریم و تولید این سیستم در واقه از تقاضا عقب می ماند این وارد حالت بحرانی می شود. ما الان با برداشت غیر معقول از آبهای زیرزمینی داریم جوابگوی مصرف می شویم و هی گونه حاشیه ایمنی برای آبرسانی تهران و شهرها نداریم. یعنی اگر یکی از تصفیه خانه ها یا خطوط آبرسانی ما دچار مشکل شود، تمام شهر تهران دچار معضل آبرسانی خواهد شد. چرا که امکانات فنی ما بسیار ناچیز است. در اقصی نقاط کشور ما همین بحران را داریم. یک استانداردی داریم که بر اساس آن هر نفر در سال حدود دو هزار متر مکعب آب سهمیه مصرف دارد که این دو هزار متر مکعب برای کشاورزی، صنعت و شرب است. اما این دو هزار متر مکعب در سال 79 در شهر تهران به حدود 400 متر مکعب رسیده است و این عمق فاجعه است، معاون نظارت و بهره برداری شرکت آب و فاضلاب استان تهران، روزنامه انتخاب 28 اسفند 79”.

علاوه بر موارد فوق، وضعیت کاهش منابع آب و سهم سرانه آب در دوران خاتمی بسیار بحرانی تر شده است . “بر اساس شاخص های دنیا، کشوری که بیش از 40 در صد منابع آبی خود را مصرف کند وارد تنش آبی شده است و بر این اساس ایران وارد بحران آبی شده است، سهم سرانه سالیانه آب از ذخایر زیر زمینی و سطحی در ایران، 6203 میلیمتر در سال 1334، 2025 میلیمتر در سال 69 و 816 میلیمتر در سال 1404 خواهد بود. با توجه به مرز سرانه بحرانی در دنیا کمتر از هزار میلیمتر، ایران در حال حاضر در مرز بحران کامل آب قرار گرفته است، حسنی فر مدیر کل نظام بهره برداری حفاظت آب های سطحی در جمهوری اسلامی، سایت خبری وزارت نیرو، 17/شهریور/1383”.

البته مقامات و کارگزاران مربوط به آب در نظام آخوندی با ارزیابی وضعیت کنونی منابع آب کشور درحد بحرانی، تلاش می کنند که اوضاع تخریب و نابودی منابع طبیعی آب را کم اهمیت جلوه داده و آن را قابل کنترل و اصلاح وانمود کنند، در حالیکه آمار و ارقام مقادیر برداشت از ذخایر زیرزمینی و سطحی کشور مبین اینستکه رژیم آخوندی “تاکنون حدودا 71 درصد از 130 میلیارد متر مکعب ذخایر آب تجدید شونده ایران را مورد استفاده قرار داده است، مندرج در سایت اینترنتی نشریه سبا، شماره 13 آذر 1383″، بدینترتیب اگر این مقادیر را با توجه به سطوح تعریف شده جهانی میزان مصرف در جدول زیر مقایسه کنیم، مشاهده می شود که میهن آخوندزده ما با یک روند بحران شدید ومزمن آب روبرو است که پیامد های مخرب آن برای نسلهای آینده نیز بطور جدی نگران کننده و جبران ناپذیر می باشد.

آن چه تاکنون به سر آبهای ایران آمده، ناشی از عوامل جهل آخوندی و بخصوص سوء مدیریت حاکم بر سازمان محیط زیست و شرکت های آب و فاضلاب متعلق به باندهای چپاولگر وابسته به جناحهای رژیم است،”در این مورد میتوان از جمله به نامه جمعی و هشدارهای اخیر کارگزاران و کارشناسان و تکنسین های شرکت آب و فاضلاب در مشهد استناد کرد، ).

ضایعات اکولوژیک، اقتصادی و انسانی برآمده از اتلاف منابع آب در حاکمیت آخوندها، فهرستی طولانی دارد که در زیر به برخی موارد مهم تجربه شده اشاره می شود:- کاهش جریان رودخانه ها،

– افت سطح آب های زیرزمینی،

– کاهش محصولات کشاورزی و گرانی تولیدات مایحتاج مواد غذایی و به خطر افتادن معیشت و زندگی مردم،

– کاهش جمعیت حیات وحش به ویژه آبزیانها،

– پائین رفتن سطح دریاچه ها، نهرها، قناتها و مخازن آبی، که این تغییر کمیت، بطور خودکار تغییر کیفیت منابع سطحی و زیرزمینی را نیز بهمراه دارد،

– کاهش محصولات مرتعی و فشار بر دامها،

– افزایش کم آبی و خشکسالی با توجه به شرایط آقلیمی و آب و هوایی نیمه خشک ایران، در آینده شاهد گرم تر شدن جو زمین خواهیم بود که در امتداد آن بطورمثال تعداد موارد آتش سوزی در مناطق سرسبز و جنگلی نیز افزایش می یابد. هم چنین پیامد و عوارض سیاست و برنامه های جنگل تراشی و نابودی گسترده جنگلها در سالیان اخیر، علاوه بر کاهش بارندگی محلی و ناحیه ای، افزایش چشمگیر تعداد سیلابها، فشار بر مراتع و نابودی منابع مسکونی، کشاورزی و اقتصادی و همچنین ازدیاد بیماریهای زیستمحیطی و بهداشتی و غیره ناشی از کم آبی و بی آبی در بسیاری مناطق کشور درچشم انداز خواهد بود.

بنابراین در یک کلام باید گفت که امکانات و منابع موجود آب در ایران- با وجود افزایش جمعیت- بیشتر از آن تقاضای فزاینده است و اگرعوامل آلودگی نیز بیشتر آب باقیمانده را غیر قابل مصرف نمی کرد، اساسا در دو دهه گذشته مردم و میهن ما بطور دائم با مشکل و بحران کمبود آب روبرو نمی شدند. البته مردم ایران مسبب و عامل اصلی این بحرانها را بخوبی می شناسند و بطور مداوم طی سالهای گذشته “در اعتراض به کمبود آب در مقابل مراکز فرمانداریهای – رژیم آخوندها – تجمع کرده و خواستار حل فوری مشکل کم آبی می باشند، روزنامه آفتاب، 25 تیر 83”.

(قسمت آخر)