آب با محیط زیست رابطه جدایی ناپذیر و تنگا تنگی دارد. آب در اکولوژی یک منطقه نقش تعیین کننده ای دارد و بدون شک توسعه پایدار، حراست از محیط زیست و حقوق بشر با مدیریت صحیح آب است که درهم می آمیزد و کامل می شود.

فاجعه بحران آب در ایران و در حاکمیت آخوندی برای عام و خاص بسیار شناخته شده است.

برخی از مشکلات و مسائل جدی فراروی مدیریت منابع آب کشور عبارتند از:

(گسترش آلودگی منابع آب، کاهش سرانه منابع آب تجدید شونده، اضافه برداشت آب از سفره های زیر زمینی و تشدید بحران کمبود آب در دشتها، تحمیل طرح های آب بدون توجه به ارزیابی و مطالعات جامع آب و تراکم طرح های در دست اجرا و تشدید بحرانهای اجتماعی و منازعات بر سر- تامین- آب، و دیگر، حسینی فر، مدیر کل دفتر نظام بهره برداری و حفاظت آبهای سطحیدر جمهوری اسلامی، سایت خبری وزارت نیرو، دفتر روابط عمومی و امور بین الملل، 17/شهریور/1383).

بدینسان تخریب منابع و آلودگی آبها، توهینی آشکار به شان و مقام انسانی است و می بایست هم اینچنین در کارنامه سیاه رژیم آخوندی درباره نقض حقوق بشر مردم ایران ملحوظ و ثبت گردد.

با این وجود، رژیم و معصومه ابتکار مسئول سازمان محیط زیست در دولت آخوند خاتمی، بویژه در سمینارها و نشستهای بین المللی شرکت می کنند، بر توانمندی و برنایی نگرش دینی زیست بومی نظام در حل مدیریت جامع آب در ایران، تاکید می نمایند.

(معصومه ابتکار معاون رئیس جمهور و رئیس سازمان حفاظت محیط زیست روز دوشنبه 10/1/83 در هشتمین اجلاس ویژه شورای حکام برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد و نشست وزرای محیط زیست در کره جنوبی بر دستاوردها ی جمهوری اسلامی ایران در دو دهه گذشته از جمله در زمینه انجام ارزیابی زیستمحیطی برای کلیه پروژه ها ی بزرگ و زیر ساختی کشور و حفاظت کمی و کیفی آب و مدیریت جامع منابع آب با نگرش اکوسیستمی (زیست بومی) جمهوری اسلامی! تاکید نمود. معاون رئیس جمهور در سخنان خود براساس ارزیابی های علمی اخیر! به کلیه اعضا ی جامعه جهانی در خصوص وضعیت ناگوار تغییر آب و هوا، تنوع زیستی و ایمنی زیستی که جهان را مورد تهدید قرار داده است، هشدار داد، ازسایت اینترنتی سازمان محیط زیست، اداره کل روابط عمومی و امور بین الملل، 83،1،10).

– در این واقعیت که تبلیغات دروغ از ویژه گیهای مهم این رژیم است، جای تردید نیست، اما به معصومه ابتکار دکترمحیط زیست! باید گفت که امروزه انگیزه اساسی و اهمیت و آگاهی عمومی در جهان که در مفهوم اکولوژی نهفته است، از حمایت علمی، تجارب و مدارک آن سرچشمه می گیرد، نه از موضع اخلاقی، سیاسی و یا غیره. بنابراین اکولوژی چیزی بس فراتر از دستگاه ایدئولوژی، طرز اندیشه دینی، معنوی و اخلاقیات زیست بومی متاثر از دیدگاه ولایت فقیهی و جهان بینی دوران عصر حجر آخوندی است. باید گفت که در فلسفه و نگرش و رفتار زیست بومی مورد اشاره ابتکار، تمام موهبت ها و امتیازات نهفته در طبیعت و محیط زیست، عطیه ای الهی است، که مالکیت و اختیارات آن به نظام مذهبی و رهبر دینی و ولی فقیه تعلق دارد. در این اندیشه کانون اصلی ارزش، انسان و منابع طبیعت بطور غیرمتمایز از یکدیگر نیستند، بلکه ارزش ذاتی، افراد انسان (اشرف المخلوقات) به عنوان موجودات متمایزی از طبیعت هستند. در این نگاه مذهبی- هر چند هم که پدیده جهان طبیعی ارزشمند جلوه داده می شوند، ولیکن ارزش آن معمولا خصلت ابزاری دارد، یعنی طبیعت فقط برای آدمی (بطور خاص مومنین) و به خاطر آن هااست که کار می کند و ارزش دارد یا تا جایی که آدمی برای آن ارزش قائل است اهمیت دارد (اوست خدایی که زمین را برای شما رام و هموار کرد. پس شما بر پستی و بلندی آن راه روید و از زرق روزی خدا بهره مند شوید، سوره ملک آیه 15/ و خداوند زمین را بستر شما نهاد تا در زمین راههای گونه گون در نوردید، وزآن پس زمین را برای بهره وری از آن بگسترایند، سوره نوح آیه 20 و 19).

(منابع طبیعی آب، جنگلها و مراتع…..از جمله نعمات و برکات الهی می باشد که از دست غارتگران و چپاولگران آزادشده و تحت مالکیت نظام جمهوری اسلامی قرار دارد، گزارش سازمان جنگلها و مراتع در کیهان سال 1364 جلد اول صفحه 64).

بدینسان اگر سیاستها و خط مشی های اجرایی زیست بومی در زمان حکومت آخوندی را بررسی کنیم، بطور یقین چیزی جز فرهنگ حرص، غصب و چپاول و مصرف بی رویه سرمایه ها و منابع ملی، در راستای هدف و منافع جیب رهبران نظام باصطلاح الهی، ارگانهای دولتی و نیروهای اختناق و سرکوبگر نظام آخوندها نخواهیم دید.

– البته معصومه ابتکار در حالی مدعی مدیریت جامع آب در رژیم جمهوری اسلامی در ایران است، که سردمداران و مسئولان نظام دینی، که تصمیمات و اقدامات سیاستهای توسعه پایدار و محیط زیست! دولتی را تدوینودنبال می کنند،بروزمسائل و مشکلاتپی در پی خشکسالی و کم آبی و سرازیرشدن آب و سیلابها و خرابیهای ناشی از آن در بسیاری مناطق کشور در دو دهه گذشته را، خواستی الهی برای هدایت امت استدلال می کنند. این گونه نظرات، برداشتهایی جاهلانه و مخرب هستند که طبیعتا هیچگونه مشابهتی با دانستنیها، پیشرفتها و دستاوردها ی علمی و عملی اکولوژی امروزه بشر نداشته و نیز نخواهد داشت.

– بعلاوه تجربه نشان داده است، که برای یک فرد با ماهیت مذهبی متعصب و بنیاد گرای مسلمان همچون سردمداران نظام حاکم بر ایران، کار کردن با چیزهای ناپاکی چون آب لجن فاضلابها و فضولات زباله ها، نجس محسوب شده و اساسا اندیشیدن در این گونه موارد، موضوعی بسیار صقیل به شمار می رود.

در دو دهه اخیر مشکلات و معضلات مواد زائد مایع و جامد، از مهمترین و اصلی ترین عوامل آلوده کننده های مربوط به منابع در مناطق کشورمان به شمار می رود. (اما این موضوع نیز برای سیاستگزاران و مجریان مملکت مانند بسیاری دیگر از بحث های مربوط به محیط زیست و منابع به عنوان صحبت های درجه چندم در میان مشکلات موجود تلقی می گردد، فصلنامه صلح سبز، شماره ششم، صفحه 5، تهران بهار 1380).

قسمت اول

آب، مایه حیات

به یقین علمی، زیست شناسان آب را موجب پیدایش حیات و زندگی نخست جانداران می دانند. به هر سو و هر یک از پدیده ها ی موجود در طبیعت نظری بیفکنیم، علائم و آثاری از این ماده آشنا دیده می شود. آب در ترکیب و ساختمان موجودات زنده، خاک، هوا و گیاهان شرکت دارد. به طور مثال، 60 تا 70 در صد بدن یک انسان از آب تشکیل می شود، و بقیه اجزاء را حدودا 20 در صد مواد پروتئینی، 10 درصد مواد لیپیدی، 5 درصد نمکهای معدنی و یک در صد هیدراتهای کربن تشکیل می دهند. دو سوم ساختمان بدن حیوانات هم از آب تشکیل می شود. آب اصلی ترین ماده تشکیل دهنده پروتوپلاسم گیاهی است، به طوری که بیش از 95 درصد وزن آن را تشکیل می دهد. بعد ازهوا، آب مهمترین و ضروری ترین ماده ایی است که بشر بدان نیازمند است و بدون آن نه از انرژی و جریانهای عصبی خبری است و نه زندگی در کار خواهد بود. آب به طور ثابت در تمامی ترکیب اندامها موجود می باشد مغز 85 درصد، قلب نزدیک به 80 درصد، پوست 70 درصد، مواد ترکیبی خون 70 درصد، وغیره- آب در کلیه فعل و انفعالات شیمیایی و بیولوژیک و سوخت و ساز بدن شریک است و در حمل و نقل، توزیع، تجزیه و هضم مواد غذایی و همچنین دفع مواد زاید و زیان آور نقش اساسی به عهده دارد. در ضمن، آب باعث تنظیم و تثبیت حرارت بدن انسان است و همچنین تعادل فشار لازم بین بافت سلولها بدون آن امکان پذیر نیست. آب در میراث ژنیتیک آدمی نیز سهم مهمی دارد. یک انسان بزرگسال برای رفع نیازمندیها و جایگزین کردن دفع آب از بدن – که از راهها ی مختلف مثلا تعرق پوست، بازدم یا تخلیه ادرار و مدفوع صورت می گیرد- روزانه به طور طبیعی به دو تا سه لیتر آب احتیاج دارد که به طور متوسط 5/1 لیتر مستقیما از طریق آشامیدن و بقیه از طریق تغذیه و محتوای مواد غذایی و میوه جات تامین گشته و وارد بدن می شود. معمولا گرسنگی کمتر از تشنگی به انسان لطمه می زند، تشنگی سریعتر می تواند انسان را از پای در آورد. محرومیت از آب مانع کارکرد یاخته ها و فعالیت آنزیمها ی بدن می شود. در صورت عدم دریافت آب، بعد از گذشت سه یا چهار روزاختلالها ی شدید و بسیار جدی جسمی و روانی بروز خواهد نمود.

به طور کلی، مصرف سرانه آب در فصول مختلف سال (تابستان یا زمستان) نسبت به شرایط اقلیمی و منطقه زندگی (شهری و روستایی) متغیر می باشد. حتی مصرف سرانه آب متناسب با شرایط و استاندارد سطح زندگی، و معمولا وضع مالی و اقتصادی افراد، متفاوت است. آب و بهداشت با یکدیگر رابطه مستقیم دارند. از این رو، مقدار لیتر مصرفی سرانه آب، شاخصی برای تعیین میزان بالا و پایین رفتن سطح بهداشت عمومی، شرایط و کیفیت زندگی در جامعه، مد نظر قرار می گیرد. در کشورهای پیشرفته غربی میانگین مصرف سرانه آب بسیار متفاوت است. از آمارهای منتشر شده بطور نمونه، میانگین مصرف هر فرد در شبانه روز در شهری مانند پاریس 500 لیتر ودر نیویورک 800 لیتراست که کم و بیش در زمینه های مختلف زیر مصرف می شود.

– شرب: یک در صد،

– پخت مواد غذایی: 3 درصد،

– شستشوی پارچه و موارد مختلف: 13 درصد،

– شستشوی ظروف: 13 درصد،

– موارد بهداشتی(توالت): 30 درصد،

– حمام و دستشوییها: 40 درصد.

(در شهرهای بزرگ بیش از صد هزار نفر جمعیت کشورها ی در حال رشد، الگوی متوسط آب مصرفی در شبانه روز برای یک انسان مقداری در حدود 150 تا 200 لیتر برآورد و تخمین زده میشود. حدودا 70 در صد آب مصرفی در شهرها به صورت فاضلاب در می آید، کتاب دانستنیهای محیط زیست، منتشرشده اداره محیط زیست کشور آلمان در سال 1994، صفحه 1122 ).

مصرف سرانه آب در ایران

متاسفانه در حاکمیت آخوندی اصولا وضع و مقدار دقیق مصرف سرانه آب در شهرهای ایران به درستی مشخص نیست. آمارهای گوناگون موجود بسیار ضد و نقیض بوده، و بلحاظ سیاسی دستکاری و سانسور شده می باشند. درهر حال اجبارا باید به اخبارها و آمارهای آب در گذشته نیز تکیه کنیم که هم اکنون مسلما – با توجه به افزایش جمعیت و نیازهای زیستی و بهداشتی و غیره در سالیان اخیر- ا وضاع بدتر هم شده است.

با این وجود می باید میزان مصرف سرانه آب را در اکثر شهرهای ایران کمتر از اعداد و ارقام مزبور در کشورهای دیگر برآورد نمود.

(طی سالهای گذشته در شهرهای ایران آب جیره بندی شده و مردم مناطق مختلف شهرها هر روز 5 تا 7 ساعت و گاهی هم بیشتر از داشتن آب محرومند، آن هم در فواصل گرم و له له زدن از فرط تشنگی، برگ سبز، شماره 26، صفحه 11، تیر 75). ولیکن اگر میزان مصرف آب از لا به لای گزارشهای کلی، ارزیابی و محاسبه گردد، (حجم آب مصرفی در شهرها در پایان سال 72 سالانه به 9/2 میلیارد متر مکعب بالغ بوده است، منوچهری، معاون وزیر نیرو، مجله آب و محیط زیست، شماره دهم، آبان 73، صفحه 75). که با این احتساب میزان جمعیت فعلی بالای 70 میلیون نفری کشور، میانگین مصرف سرانه ناخالص آب – یعنی مصرفهای خانگی، صنعتی و متفرقه باهم در بهترین صورت 100 لیتردر شبانه روز می باشد.

و البته از این مقدار، ( متوسط خالص سرانه مصرف آب در ایران، در حدود 15 لیتر در شبانه روز است، رضا امر اللهی قائم مقام وزیر نیرو، یکشنبه 23 آذر 1382، مندرج در سایت اطلاعات آماری).

تازه همین حداقل مایه حیات و زیر بنای سلامتی هم به دلایل متعدد و از جمله کیفیت نازل و کمبود امکانات شبکه های آبرسانی شهری، قطع روزانه جریان انشعاب آب، توزیع غلط و نابرابر، گرانی و افزایش سرسام آور هزینه مصرف آب و گسترش فقر عمومی، در دسترس بخش وسیعی از خانواده ها در میهن آخوندزده ما نبوده است،(50 در صد از مشترکان خانگی آب شرب شهری پایین تر از الگوی مصرف، حدود 36 در صد بین الگوی مصرف تا 2 برابر الگوی مصرف، و بقیه مصرف کنندگان نیز جزء مشترکان پر مصرف محسوب می شوند، معاون برنامه ریزی شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور، نشریه آب و محیط زیست، شماره دهم، صفحه 74، آبان ماه 73).

البته باید در مورد تقاضای آب در کشور توجه داد که در سالهای اخیر کمبود و خشکسالی به جزء سال 78 نداشتیم و بارشهای مهرماه و زمستانی در بعضی مناطق کشور دو سه برابر معمول بوده است. با در نظر داشتن این مساله در شرایط فعلی (کل منابع آب کشور 130 میلیارد متر مکعب است. از این مجموع آب حدود 6 درصد در بخش شرب و بهداشت و یک در صد در بخش صنعت مصرف می شود و حدود 93 در صد در بخش کشاورزی. این مصارف از منابع ریزشها و آب زیر زمینی است که با توجه به وجود بحران در سفره های آب زیر زمینی مساله اضافه برداشت-، پیامدهای تخریبی جبران ناپذیری دارد، حسینی فر مدیر کل دفتر نظام بهره برداری و حفاظت آبهای سطحی، 17/شهریور/1383 ، سایت خبری وزارت نیرو، دفتر روابط عمومی و امور بین الملل).

قسمت دوم