گیلان با این همه سرسبزی و زیبایی فریبنده و جذاب، در دل خود دو رودخانه مهم دارد که از مرکز شهر رشت می‌گذرد و روزگاری شاهرگ حیاتی آن محسوب می‌شدند اما سال‌های بسیاری است که عنوان آلوده‌ترین رودخانه‌های جهان را یدک می‌کشند.

رودخانه گوهر رود با 40 کیلومتر از ارتفاعات 700 متری کوه‌های سراوان سرچشمه می‌گیرد که پس از اتصال به رودخانه زرجوب، رودخانه پیربازار را تشکیل داده و در نهایت به تالاب انزلی می‌ریزد.

رودخانه زر جوب نیز از کوه‌های کم ارتفاع هزار مرز، نیزه‌سر، جوکلبندان و کچا از حدود 25 کیلومتری جنوب رشت سرچشمه می‌گیرد و پس از عبور از منطقه «بهدان» و «چوماچا» و پیوستن به رودخانه گوهر رود به بخش شرقی تالاب انزلی وارد می‌شود.

این رودخانه با متوسط حجم سالانه 4.173 میلیون متر مکعب یکی از منابع اصلی و مهم تأمین آب تالاب انزلی محسوب می‌شود.

رودخانه‌های گوهر رود و زرجوب که زمانی در زیبایی و برخورداری از آب شفاف زبانزد بودند و مأمن امنی برای ماهیان محسوب می‌شدند امروزه با گرم شدن هوا کسی نمی‌تواند حتی از کنار این دو رودخانه عبور کند و راحت‌ نفس بکشد زیرا بوی مشمئز کننده‌ای انسان را آزار می‌دهد.

متولی رودخانه‌های گوهر رود و زرجوب مشخص نیست و هر دستگاهی افتخار متولی بودن این دو رودخانه را به دستگاه دیگر می‌دهد و می‌گویند شهرداری بیشترین نقش را در این زمینه دارد.

امروزه شاهرگ حیاتی رشت به کانال‌های بسیار بزرگ حمل فاضلاب و زباله تبدیل شده و دیگر جایگاهی ندارند و منشأ انواع بیماری‌ها و مشکلات شده‌اند.

نجات این دو رودخانه که سرمایه شهر رشت و گیلان محسوب می‌شوند با همت جدی مسئولان امکان‌پذیر است که در این صورت شاید دیگر لازم نباشد مرثیه‌ای بر مرگ آنها سروده شود.

پساب‌های کشاورزی، شهری، صنعتی و زباله‌ها جزو چهار عامل آلوده کننده رودخانه‌های زرجوب و گوهر رود هستند.

پساب‌های کشاورزی دارای سموم شیمیایی و کود آلی هستند که وارد رودخانه‌ها می‌شوند و عناصر بیولوژیکی آب را از بین می‌برند و موجب بالا رفتن مواد آلی آب و رشد بیش از حد باکتری‌های مضر آب می‌شود.

فاضلاب‌های شهری محلول رقیق تیره رنگی و دارای مواد مغذی و آلی است که به صورت معلق و کلوئیدی بوده و به دلیل عناصر متعدد در آن بوی مشمئز کننده‌ای را در فضا منتشر می‌کند.

فاضلاب‌های خانگی، بیمارستانی، صنعتی و… دارای عوامل بیماری‌زایی هستند که در رودخانه‌های رشت سرریز می‌شوند و به همین دلیل آب این رودخانه‌ها تبدیل به ماده سیاه‌رنگی می‌شود که در فصل تابستان به دلیل کم شدن ریزش باران به راحتی قابل دیدن است.

*از رودخانه گوهر رود و زرجوب ماهی می‌گرفتیم

شهروند 76 ساله‌ای در گفت‌وگو با خبرنگار فارس با یادآوری چهره زیبای دو رودخانه رشت، اظهار کرد: یادش بخیر غروب‌ها از کار برمی‌گشتیم با دوستان خود به رودخانه گوهر رود می‌رفتیم و ماهی می‌گرفتیم.

وی افزود: در آن زمان ماهی سفید زیادی در این رودخانه بودند اما بعد نمی‌دونم چه شد که رودخانه‌ها به این روز درآمدند.

یک پیرمرد حدود 63 ساله نیز در گفت‌وگو با فارس گفت: این رودخانه زمانی زندگی داشتند و انسان از اینکه همجوار آنها باشد لذت می‌برد و آب رودخانه‌ها بسیار شفاف و روشن بود به طوری که می‌توانستیم ماهی‌ها را ببینیم.

وی با بیان اینکه امروزه رودخانه‌ها سیاه بخت شده‌اند، افزود: از حدود 40 یا 50 سال پیش تا امروز این رودخانه‌ها آلودگی دارند و نمی‌دانم مسئول آن چه کسی است اما با بی‌توجهی نسبت به آنها ظلم بزرگی به رودخانه‌ها شده است.

*از کدام رودخانه حرف می‌زنید

یک کارشناس محیط زیست نیز با اسفبار خواندن وضعیت رودخانه‌های زرجوب و گوهر رود اظهار کرد: از کدام رودخانه حرف می‌زنید اینها که دیگر رودخانه محسوب نمی‌شوند بلکه منبع و منشأ آلودگی هستند و عنوان جهانی در این زمینه کسب کرده‌اند.

وی با بیان اینکه در سال‌های اخیر اقدام‌هایی برای نجات این دو رودخانه صورت گرفته است، اذعان کرد: این اقدام‌های لاک‌پشتی تأثیرگذار نیست و اگر مسئولان می‌خواهند با جدیت این دو رودخانه را نجات دهند باید فکری برای نجات آنها کنند.

این کارشناس محیط زیست، افزود: متولی اصلی این دو رودخانه شهرداری رشت و شورا هستند اما با اوضاعی که به وجود آمده است وضعیت خوشایندی نیست.

وی با اشاره به اینکه دو رودخانه سال‌هاست که به حال خود رها شده‌اند، افزود: دیگر کسی به فکر رودخانه‌ها و از بین رفتن این سرمایه‌های ارزشمند نیست در حالی که می‌شود با یک برنامه‌ریزی مناسب و نجات آنها، گامی مهم در راستای توسعه گردشگری برداشت اما امروزه حتی گردشگر رغبت نمی‌کند از کنار آنها رد شود.

یک دانشجو نیز با ابراز تأسف از وضعیت رودخانه‌های گوهر رود و زرجوب گفت: هنوز برای نجات این دو رودخانه دیر نیست و اگر مسئولان همت کنند می‌شود آنها را از مرگ حتمی نجات داد.

وی با اشاره به اینکه گوهر رود و زر جوب پیشانی رشت و گیلان محسوب می‌شوند، تصریح کرد: عنوان آلوده‌ترین رودخانه‌های جهان ننگ بزرگی بر دامن استان گیلان است و هشداری به مسئولان که باید با جدیت کار کنند و به فکر مردم و شهر باشند.